|
ҳазоратнинг манбаи - унинг соҳиблари учун - ваҳий бўлса, вазъий ҳазоратнинг манбаи уни қабул қилган халқдир. Шунинг ўзи, гарчи айрим тушунчалар ҳамоҳанг кўринса ҳам, улар орасидаги фарқни тушунишга етарли. Уларнинг ҳамоҳангдай кўриниши мувофиқлик ҳам, муштараклик ҳам эмас, негаки ҳазорат олинаётганда у келиб чиққан асли ёки бино бўлган асоси билан бирга олинмоғи лозим. Демак, икки ҳазорат барпо бўлган асос турли бўлса, айрим тушунчаларнинг бир-бирига мувофиқлиги ёки ҳаёт ҳақидаги тушунчаларининг ўхшашлиги эътиборга олинмайди. Зеро, тушунча аслнинг тармоғидир ва фақат ўз асли билан бирга олинади. Исломий ҳазорат ҳам, капиталистик ҳазорат ҳам балиқ ейишга, жунли мато кийиш, шахсий мулк, аёл ваколати, ҳокимни муҳосаба қилиш ва даволанишга рухсат беради. Бироқ, ушбу ва ўзга жиҳатларнинг Аллоҳ томонидан Муҳаммад с.а.в.га ваҳий қилинган шариат деган эътиборда олинишигина Исломий ҳазоратдан саналади. Айни шу вақтда улар капиталистик ҳазоратга биноан манфаатли бўлгани ёки ақл уларни гўзал деб санагани туфайли олинади. Агар мусулмон киши уларни манфаатли бўлгани ёки ақли ёқимли деб билгани учун оладиган бўлса, уларни Ислом учун олган деб ҳисобланмайди.
Ҳазоратлар орасидаги зиддият инкор қилиш мумкин бўлмаган ҳақиқатдир. Биз учун муҳими Исломий ҳазорат билан ўзга ҳазоратлар, хусусан капиталистик ҳазорат орасидаги зиддият; ундан келиб чиқадиган ёки унга асосланадиган масалалар - масалан: суҳбат қуриш, тўқнашиш, оламшумул ягона ҳазоратни вужудга келтиришнинг мумкинлиги, курашиш суратлари ва шакллари, унинг муқаррар давом этиши ёки этмаслиги ҳамда бир ҳазоратнинг бошқалари устидан ғолиб бўлиши, динлар орасидаги суҳбатга чақираётганлар бу билан нимани кўзда тутаётгани, унга нисбатан қандай мавқе эгаллаш лозимлиги, шунингдек, динлар, ҳазоратлар ва ўзга жиҳатлар орасидаги фарқларни англашдир.
Динлар икки турлидир. Ислом дини каби ўзидан ҳазорат келиб чиқадиган, яъни ҳаёт ҳақидаги тушунчалар мажмуини мужассам этган дин ва насронийлик каби ўзидан ҳазорат келиб чиқмайдиган, яъни ҳаёт ҳақида фикр бермайдиган дин. Насронийликда, гарчи ўғирлик ёки зино қилма, дейдиган фикрлар бўлса ҳам, ҳаётнинг барча тарафларини қамраб оладиган тушунчалар мажмуи мавжуд эмас. Шунга биноан насронийлик ўзидан ҳазорат келиб чиқмайдиган динга мисол бўла олади.
Капиталистик ҳазорат, аҳолисининг аксарияти насроний бўлган юртларда вужудга келган бўлишига қарамасдан, насронийликдан келиб чиққан эмас. Шунинг учун Ислом билан насронийлик ўртасидаги ҳамкорлик, кураш ёки суҳбат Ислом билан капитализм ҳазорати ўртасидаги суҳбат ёки курашдан фарқ қилади.
4-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54